រឿងទុំទាវ

            រឿងទុំទាវគឺជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ទំនើបបែបប្រលោមលោកបុរាណស្ថិតនៅក្នុងចលនាអក្សរសិល្ប៍ខេមរនិយម​​  ហើយទទួលឥទ្ធិពលពីព្រះពុទ្ធសាសនា ។ រឿងទុំទាវកវីយើងបានរចនាជាអត្ថបទពាក្យកាព្យបទពាក្យប្រាំពីរមានកម្រាស់ ១១៨ ទំព័រហើយជាស្នាដៃរបស់ព្រះបុទមត្ថេរសោម(ភិក្ខុ សោម)។

            ព្រះបុទមត្ថេរសោមកើតនៅឆ្នាំ​ ១៨៥២ នៅភូមិកព្រៅ ស្រុក ស៊ីធរកណ្តាល ខេត្តព្រៃវែង ។ លោកមានឪពុកឈ្នោះ ងួន ម្តាយឈ្មោះ យិន ។ ពេលដែលលោកមានអាយុ ១៥ ឆ្នាំឪពុកម្តាយលោកបានយកលោកឲ្យទៅបួសរៀននៅវត្តវិហារធំ ។ បួសបានពីរព្រះវស្សាលោកក៏បានសឹកមកវិញដើម្បីជួយធ្វើស្រែចម្ការឪពុកម្តាយ រហូតដល់លោកអាយុ ២១​ឆ្នាំ ចូលបួសជាភិក្ខុដែលមានគោរងារ បុទមត្ថេរ មិនតែប៉ុណ្ណោះ លោកបានមកបំពែញវិជ្ជានៅទីក្រុងភ្នំពេញរហូតចប់បរិញ្ញាប័ត្រផ្នែកសាសនាហើយលោកក៏បានវិលត្រឡប់ទៅធ្វើជាចៅអធិការវត្តវិហារធំវិញ ។ ភិក្ខុសោម គឺជាមនុស្ស​ម្នាក់ដែលមានចំនេះដឹងជ្រៅជ្រះចេះភាសាបាលីយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ​ហើយនិងភាសាបរទេស ។ ក្នុងតួនាទីជាចៅអធិការវត្តភិក្ខុសោមបានអប់រំសិក្សា និស្សិត ប្រជាជន ឲ្យរស់នៅតាមសម្នាជីវោ​ ។ លោកតែងតែអប់រំបន្ទន់ចិត្តសាមណេរឲ្យមានប្រតិបត្តិតែនឺងធម៍ រហូតសុគតនៅឆ្នាំ ១៩៣២​ ក្នុងព្រះជន្នាយុ ៨០ ព្រះវស្សា ។   

                     ភិក្ខុសោមមានស្នាដៃនិពន្ធតែពីរ រឿងនេះទេ ហើយសុទ្ធតែជារឿងប្រលោមលោកដូចជា

-        រឿងផ្ការាំទឹករាំ និពន្ធក្នុងឆ្នាំ ១៩១១

-        រឿងទុំទាវ និពន្ធក្នុងឆ្នាំ ១៩១៥

            បើគិតតាមការរៀបរាប់របស់ភិក្ខុសោម​ បានឲ្យយើងដឹងថា ដំណើររឿងទុំទាវបានប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងសម័យកាលលង្វែកក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទរាមាជើងព្រៃកំឡុងឆ្នាំ ១៥៩១ - ១៥៩៦ ។ ប៉ុន្តែបើយើងនិយាយពីសង្គមបរិយាកាសក្នុងការតែងនិពន្ធវិញគឺស្ថិតនៅសម័យអាណានិគមន៍បារាំង។

នៅក្នុងសម័យកាលនោះ សៀមបាន​វាយបែកបន្ទាយលង្វែកនៅឆ្នាំ ១៥៩៣ ព្រមទាំងបានប្រមូលឯកសារជាច្រើនរបស់ខ្មែរយើងទៅប្រទេសវាថែមទៀតផង ។ ឆ្នាំ ១៥៩៤ ស្តេចរាមាជើងព្រៃបានកេណ្ឌប្រមូលទ័ពពីស្រុកស្រីសន្ធរ ដើម្បីទៅដោះយកក្រុងលង្វែកមកវិញហើយនៅពេលនោះដែលមានការដណ្តើមរាជ្យក្នុងរាជវង្សរវាងបងប្អូនខ្លួនឯង ។​ ស្តេចរាមាបានសោយរាជ្យត្រឹមតែ ២  ឆ្នាំ ស្រាប់តែត្រូវប្អូនប្រុសបានទៅពឹងពាក់ សៀម បារាំង ព័រទិយហ្គាល អេស្ប៉ាញញ៉ុល ឲ្យមកជួយដណ្តើមរាជ្យដើម្បីឲ្យពញ្ញតន់ដែលជាក្មួយគ្រងរាជ្យជំនួស ។ ក្រោយពេលធ្វើគុតបងប្រុសបានហើយ ពញ្ញាតន់បានគ្រងរាជ្យឆ្នាំ ១៥៩៦- ១៥៩៧ ហើយនៅពេលនោះដែរពញ្ញយាមក៏បានលួចធ្វើគុតពញ្ញាតន់ហើយឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិខ្លួនឯង ។

រឿង រឿងទុំទាវតែងឡើងនៅថ្ងៃ ច័ន្ច ទី​ ១៤  ខែភទ្របទ ត្រូវនិង ព.ស ២៤៥៨ ត្រូវនិង គ.ស ១៩១៥ នាសម័យអាណានិគមន៍បារាំង​ ។

           ដំណើររឿងទុំទាវទាំងមូលបានបញ្ជាក់ពីទីកន្លែងយ៉ាងច្បាស់ដូចជា វត្តវិហារធំ ស្រុក បាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង នៅរាជធានីលង្វែក ស្រុកត្បូងឃ្មុំ និង នៅក្រោមដើមពោធិជើងខាល ។

            មូលន័យ ៖ រឿងទុំទាវ​គេចង់និយាយពីប្រវត្តិស្នេហ៍របស់យុវជនខ្នែរនៅសម័យលង្វែក ។

            មូលបញ្ហា៖ និយាយពីការតស៊ូដែលមានលក្ខណៈជាបុគ្គលក្នុងការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពដើម្បីជ្រើសរើសគូរស្រករដោយខ្លួនឯង។

Tum Teav is a modern literary work of ancient novels in the Khmer literary movement and influenced by Buddhism. The story of Tum Teav, our poet, was designed as a 118-page seven-word lyric text and was the work of Bodhisattva Som (Bhikkhu Som).

 Bodhisattva Som was born in 1852 in Preav village, Sithor Kandal district, Prey Veng province. He has a father named Nguon and a mother named Yin. When he was 15 years old, his parents took him to study at Wat Vihear Thom. After serving as a monk for two years, he returned to help his parents farm until he was 21 years old. Returned to be the Chief Bishop of Wat Vihear Thom. Bhikkhu Som is a person with deep knowledge, fluent in Pali and foreign languages. In his role as the chief abbot of Wat Phikkho Som, he educated students and people to live in harmony. He always educated the monks to practice the Dhamma until his death in 1932 at the age of 80.

 Bhikkhu Som has written only two of these stories, all of which are novels such as

- The story of the water flower dance written in 1911

- The story of Tum Teav, written in 1915

 According to Bhikkhu Som's description, the story of Tum Teav took place during the Longvek period during the reign of King Rama Cheung Prey during the years 1591 - 1596. But if we talk about society, the atmosphere in writing is in the French colonial era.

During that period, the Siamese attacked Banteay Longvek in 1593 and collected many of our Khmer documents to their country. In 1594, King Rama Cheung Prey mobilized troops from Srey Santhor district to retake Longvek, and at that time there was a royal coup d'etat between his brothers. King Rama ruled for only two years and was suddenly dependent on his brother Siam, France, Portugal, Spain, Nhol came to help seize the kingdom to replace Pon Ton, his nephew. After the assassination of his brother, Panya Ton reigned in 1596-1597, and at that time, Ponhea Yeam also assassinated Panya Ton and ascended the throne himself.

The story of Tum Teav was composed on Monday, the 14th day of the lunar month, corresponding to 2458 AD, corresponding to 1915 AD during the French colonial period.

 The whole story of Tum Teav clearly mentions places such as Wat Vihear Thom, Ba Phnom District, Prey Veng Province, in Longvek Capital, Tbong Khmum District and under Po Cheung Kal Tree.

 Meaning: Tumteav story, they want to talk about the love story of Khner youth in Longvek period.

 Problem: It's a personal struggle to claim the freedom to choose one's own mate.